INTERVJU S MELINOM ROKAI

                                         PRIČA O BALKANSKOJ ŽENI 

                                                                                  

Intervjuisala : Tijana Djordjević

Melina Rokai je rođena 1985. godine u Beogradu. Doktorirala je na odeljenju za Istoriju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Master studije je završila na Univerzitetu u Oksfordu 2010. godine, na programu Moderne britanske i evropske istorije, pod mentorstvom kraljevskog profesora Roberta J.W. Evansa. Diplomu osnovnih studija istorije stekla je na odseka za istoriju, Filozofskog fakulteta u Novom Sadu, kao najbolji student u svojoj generaciji.Melinino interesovanje za ljudska prava potiče od kada je kao učenica poslednjih razreda gimnazije izabrana da kao predstavnik Srbije pohadja Lester B. Pearson UWC of the Pacific u Viktoriji, Kanada. Naročito je zainteresovana za oblast prava žena, prava dece i trgovinu ljudima, kao i za promociju i zaštitu ovih prava u Srbiji. Melinina stručna oblast u sferi istorije leži u istoriji roda, transnacionalnoj istoriji i imagologiji, od kasnog srednjeg veka do početka dvadesetog veka-oblasti u kojima je objavila radove. Nedavno je objavila knjigu „The British and Balkan woman“. 

Ispod Vašeg imena piše - ISTORIČARKA. Odakle ljubav prema istoriji i da li je teško otkrivati sve njene tajne?

Moja najranija iskustva vezana za istoriju su povezana sa pričom- sa istorijom kao jednom pričom, divnom, često zastrašujućom, a neretko i krvavom, koju ne pripoveda svako na identičan način. Tako su moja sećanja prvenstveno vezana za porodične priče, porodičnu istoriju koju je baka sa majčine strane znala neverovatno vešto da isplete. Ona je bila i izvor prvih mojih saznanja o poznatim ženama istorije kao što su bile Jovanka Orleanka, Marija Terezija, Marija Antoanete… S druge strane, Grčki mitovi, ispričani u knjigama za decu, su bili nezaobilazna stanica u mojoj fascinaciji istorijom i legendom.

Posle su došli na red istorijski romani velikih imena poput Aleksandra Dime, Emilija Salgarija, Boleslava Prusa, Meri Reno, Kristijana Žaka, kao i mnogih drugih, a ja sam, srećom, u kući imala oca istoričara sa kojim sam mogla da diskutujem šta je ‘istinito’, a šta plod mašte autora. Za njima su se nizale romansirane biografije, crno-beli filmovi sa istorijskom tematikom, pa čak i mnogo ozbiljnija istorijske literatura.

Ipak, o istoriji, kao pozivu, nisam razmišljala dok se nisam sa sedamnaest godina obrela dvanaest hiljada milja udaljena od kuće, na samom zapadu Kanade u školi internatskog tipa : Lester B. Pearson, jednoj od članica edukativnog sistema United World Colleges. Impresivna biblioteka za standarde ma koje srednje škole gimnazijskog tipa, kao i nastavno osoblje i I.B. kurikulum imali su za cilj da kod učenika razviju prirodnu znatiželju ka shvatanju istine i, što je mnogo bitnije, razumevanje o višeglasnosti humanističkih i društvenih nauka. Mogu reći da je katalist bio komentar mog tamošnjeg profesora istorije jednom učeniku da ukoliko ovaj smatra da je jedan, slobodno rečeno, vladar jednog totalitarnog režima dvadesetog veka bio relativno prihvatljiva ličnost treba to i da dokaže. U suštini, opaska je bila upućna svim učenicima i njihovom istraživanju. I tada za mene počinje jedan put, jedna naučna avantura svakog istoričara da kroz diskuije i debate, kako na papiru tako i uživo dosegnem istorijsku istinu, koja nam se večito prikazuje u različitim oblicima, u zavisnosti sa koje strane je (metodološki) posmatramo. Kao što se na engleskom kaže : ostalo je istorija.

 Pre nekoliko nedelja ste objavili knjigu „The British and Balkan woman“. Šta biste čitaocima internet časopisa „Salome“ rekli o njoj?

Iako je prvenstveno naučnog karaktera, The British and Balkan Woman. British Perceptions of Balkan Women and their Femininity in the Long Nineteenth Century (1789-1914) pisana je na način da bude dostupna široj javnosti, in to na engleskoj jeziku, imajući u vidu tematiku, i dostupnost čitaocima u širem region i u Velikoj Britaniji.

The British and Balkan Woman na interdisciplinarni način analizira stvaranje slike o balkanskoj ženi od strane Britanskog javnog mnjenja, a koja se formirala kroz putopisnu literaturu, diplomatske narative, novinske članke i pamflete tokom ‘dugog’ deventanestog veka, kao i način na koji je ta slika učestvovala u stvaranju šire slike Balkana i naglašavala već stvorenu sliku regiona. Knjiga analizira tehnike koje su putopisci primenjivali u stvaranju percepcije žene sa balkanskog područja: temporalizaciju, deseksualizaciju, viktimizaciju. Pri tome, stvaranje slike žene iz različitih balkanskih naroda razvijalo se kroz korišćenje određenih elemenata u modelu percepcije; pa su tako putopisci najviše stvarali sliku na osnovu percepcije ženskog fizičkog izgleda, odeće koju je nosila, seksualnog morala i donekle društvenih običaja, kao religijsko-pravnih normi koje su uređivale žensku aktivnost. Ovi elementi su, prema standardima, normama i idejama britanskog društva ocenjivani kao dovoljno Evropski ili suviše orijentalni. Na taj način, balkanska žena je vidjena ili kao deo Evrope ili kao deo orijenta ili upravo liminalnog dela izmedju ova dva kulturološk sveta, a koji je Balkan predstavljao u svesti viktorijanskih posetioca. Na kraju, knjiga osvetljava kako se u vremenu stvaranja nacionalnih država na području Balkana i njihovog oslobađanja od vekovne osmanske vlasti, slika žene kao dela Evropskog kulturnog miljea ili orijentalnog nasledja je imala i realne posledice za diplomatski odnos prema balkanskim državama.

Po čemu se balkanska žena razlikuje od drugih?

Ako govorimo o slici žene sa balkanskog prostora, koji se često razlikuje u različitim definicijama, i kolektivnoj percepciji u njenim sličnostima ili različitostima u odnosu na žene kulture posmatrača u dvadeset i prvom veku, onda je uočljiv jedan trend. Većina savremenih putnika i turista po Balkanu ostavlja svoje utiske na internet blogovima, a mnogi od njih spominju žene iz balkansih država koje su sreli. Kao I njihovi prethodnici iz devetnaestog veka, savremeni turisti znaju da se pozovu na neku opštu ideju o mestu u kome su boravili, pa tako i o ženi. No, ono što je zajedničko velikom broju takvih neformalnih I savremenih oblika putopisa je reorijentalizacija žene sa balkanskog područja, gde se ona često karakteriše kao ‘ekstremno žebnstvene žene’, tamne kose i očiju, i egzotičnog fizičkog izgleda koji aludira na seksualnu dostupnost I na patrijarhalni sistem, a koji nije promenjen pod uticajem feminizma. U suštini na jednog činioca nedovoljno modernog i nedovoljno razvijenog sveta. Dovoljno je u internet pretraživač upisati reči kao: ‘Balkan, tourisme, women’, ili čak I dodati odrednicu neke od balkanskih država, da bi se dobila ideja o slici savremene žene sa Balkana.

Ako je reč o savremenom, faktičkom stanju stvari, o razlici u stepenu jednakosti žene iz balksnkid ržava sa muškarcima u odnosu na žene sa sa evropskog I van evropskog područja, onda bih uputila na različite izveštaje istraživanja, koja su sprovodile različite institucije, od državnih, nevladinog sektora, do medjunarodnih institucija. 

U društvu se često polemiše o pravima žena. Ona su, između ostalog, deo Vaših interesovanja i profesije. Kako biste opisali status žene 21. veka u odnosu na vekove iza nas?

Govoreći prvenstveno o Evropi, verujem da je jasno da su prava žena u najboljoj fazi nego što su to ikad bila u odnosu na bližu ili dalju prošlost. Naravno, situacija nije savršena I postoji prostor za  poboljšanje, ali dovoljno je konsultovati studije iz različitih oblasti, od ženske istorije, rodnih studija, do ljudskih prava i pravne istorije, da bi se doneo zaključak. Ipak, ne mogu reći da se u svakodnevnom životu nisam susrela sa blago rečeno žalopojkama o lošem statusu žene, te kako je položaj žene ili bolje rečeno način na koji su postupali muškarci prema ženi bio bolji nekada. To nekada je obično smeštano u neku neodredjenu prošlost, koja je često vezivana za srednjovekovno društvo ili preciznije feudalni poredak, koji je duže trajao od samog srednjdeg veka. No, tu je već reč o percepciji i romantizaciji prošlosti.

O prošlosti znate mnogo. Kakvi su Vam planovi za budućnost?

Planovi su vezani za dalja istorijska istraživanja.Trenutno su većinom  iz oblasti ženske istorije i kulturne istorije pored više tradicionalne oblasti političke istorije evropskog kontinenta, kao i mediternaskog basena. Tako da trenutna istraživanja sprovodim u tom smeru, ali o njima ne bih mnogo detaljnije govorila u ovoj fazi-kada budu završena, čitaoci će, kao i dosad, biti u mogućnosti da ih vide u pisanom obliku.